Uyku ile ilgili bilmemiz gereken ilk şey, beynimizin hiçbir zaman tamamen uyumadığı ve uyku esnasında faal olmaya devam ettiğidir. Yapılan araştırmalar beynimizin uyku esnasındaki faaliyetlerini takip etmek için kafatasımıza ve vücudumuza düzinelerce ince tel veya elektrot takarak uykunun evrelerinden geçerken beynin elektrik hareketliliğini kaydetmiştir.
Gece uyumak üzere yattığınızda sadece 8 saat uyuyacağınızı, belki yatakta biraz döneceğinizi, hatta biraz rüya göreceğinizi düşünüyor olabilirsiniz. Ancak uyku kesintisiz bir hal değildir. Tıpkı lunaparklarda ki hızlı trenler gibi iniş çıkışlara benzeyen ve kendini tekrar eden farklı aşamalardan oluşmaktadır. Akşam 12’de yatıp sabah sekizde kalkan bir kişi aslında pek çok farklı uyku evrelerinden geçmektedir.
Peki insan niçin uyur?
Hayvanların uykusuz bırakıldığı deneylerde elde edilen sonuçlardan uykunun ne kadar önemli olduğunu biliyoruz. Fareler yiyecek olmadan 16 gün ve uyku olmadan 17 gün yaşayabilmektedir. Şu ana kadar gönüllü bir insan ile yapılan deneyde kişinin uykusuz geçirdiği süre 11 gündür.
Neden günün üçte birini uykuyla geçirdiğimizle ilgili şu anda popüler olan iki farklı teori bulunmaktadır. Bunlardan biri tamir diğeri uyum sağlama teorileridir.
Tamir teorisi; gün boyu yaptığınız hareketlerin beyin ve vücudunuzda önemli faktörleri tükettiğini, uykunun ise bunları tamir ettiğini söylemektedir. Tamir teorisini destekleyen bir takım bulgular vardır. Bunlardan ilki uyku esnasında salgılanan büyüme hormonunun metabolizma, fiziksel büyüme ve beyin gelişimini düzenlemesidir. İkincisi ise uyku esnasında hastalıklarla savaşan bağışıklık hücrelerinin üretiminin artmasıdır. Üçüncüsü ise, uyanıkken azalan ve normal fonksiyonları yerine getirmekte zorlanan beynin enerji deposunun uyku esnasında tekrar doluyor olmasıdır. Yani beyin bağışıklık sistemini tamir etmek ve enerjisi ile kimyasalları temizlemek için uykuya ihtiyaç duymaktadır. Uyum sağlama teorisi; insanların gereksiz yere enerjilerini harcamamak ve tehlikeli gece avcılarına yakalanmamak için evrimleştiğini iddia eden teoridir. Uyum sağlama teorisini destekleyen faktörler, aslan gibi büyük avcı hayvanların çok sık ve istedikleri yerde uyudugunu, antilop gibi av hayvanlarının ise çok daha nadir ve korumalı yerlerde uyudugunu gösteren çalışmalardır. Bu uyum sağlama ve tamir teorileri birbirleri ile çelişmektedir. İkisini de destekleyen faktörler olmasına rağmen, sadece uykunun farklı sebeplerine odaklanmakta oldukları unutulmamalıdır.
